Το 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Βάμβακος έδωσε τη δυνατότητα σε πολλούς εμπλεκόμενους φορείς να εκφράσουν τις απόψεις και τους προβληματισμούς τους, για το παρόν και το μέλλον της καλλιέργειας βάμβακος, στη χώρα μας. Μια καλλιέργεια που έχει ιδιαίτερη εξαγωγική χροιά καθώς συμβάλλει σε ποσοστό άνω του 7% του συνολικού Αγροτικού ΑΕΠ της Επικράτειας, ενώ ταυτόχρονα, είναι ευρεία διαδεδομένη και πραγματοποιείται επί σειρά ετών σε πολλές περιοχές της χώρας.
του Dr. MSc. Γεώργιου Χρ. Δημόκα
Προσπαθώντας να γίνει μια κριτική προσέγγιση των όσων ειπώθηκαν κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου από τους ομιλητές συμπεραίνονται τα παρακάτω:
Η Διεπαγγελματική Βάμβακος προσπάθησε μέσω του Συνεδρίου να θέσει τα προβλήματα και να κινητοποιήσει την Πολιτεία, τους Φορείς, τους Παραγωγούς. Στο Συνέδριο παραβρέθηκε πλήθος κόσμου που με ενδιαφέρον άκουσε τις ομιλίες, εξάγοντας τα συμπεράσματα του.
Το EU Cotton είναι μια πολύ καλή προσπάθεια, που θα πρέπει όμως άμεσα να διασυνδεθεί με εταιρείες ένδυσης, εντός EU, με απώτερο στόχο την αύξηση της τελικής αξίας του παραγόμενου προϊόντος, τη διαφήμισή του στο καταναλωτικό κοινό και τη δημιουργία μια νέας κατηγορίας αυτής του Biological EU Cotton, που θα έχει ζήτηση από ιδιαίτερα απαιτητικό κοινό με περιβαλλοντικές ευαισθησίες.
Στο κομμάτι της φυτοπροστασίας, που απασχολεί έντονα τους παραγωγούς, δεν παρουσιάστηκε κάτι σύγχρονο στην προστασία των εντόμων, αλλά αναφέρθηκε η μείωση των δραστικών που θα προκύψει με την εφαρμογή της Νέας ΚΑΠ, χωρίς όμως αναφορές σε σύγχρονες μεθόδους καταπολέμησης. Καλύτερες αναφορές πραγματοποιήθηκαν στο κομμάτι της ζιζανιολογίας, χωρίς όμως ανάλυση του κόστους εφαρμογής και του απαραίτητου εξοπλισμού.
Παράλληλα, αναφορά έγινε σε έργα υποδομών, για τη μεταφορά υδάτινων πόρων στην περιοχή της Θεσσαλίας, που παρουσιάζει έλλειμμα στο υδατικό δυναμικό, για τις ανάγκες άρδευσης. Τα έργα μεταφοράς υδάτινων πόρων είναι κοστοβόρα, ενώ ταυτόχρονα θα απαιτήσουν μεγάλο χρονικό διάστημα προκειμένου να υλοποιηθούν. Κρίνοντας από την ιδιαίτερα ελλειμματική χρονιά που διανύουμε, τόσο σε χιόνια όσο και σε βροχοπτώσεις μπορεί κανείς να διαπιστώσει ότι περαιτέρω αργοπορία, θα επιτείνει το πρόβλημα. Δεν μπορεί να αγνοήσει φυσικά κανείς το ήδη υψηλό κόστος άρδευσης, που πρέπει να καλύψουν οι αγρότες, κάτι που λογικά θα αυξηθεί σε μέλλοντα χρόνο, σε περίπτωση που δεν ληφθούν άμεσα μέτρα.
Τέλος μικρή έως ανύπαρκτη ήταν η αναφορά που έγινε στην «Πράσινη Συμφωνία – Green Deal» που θα διατρέχει το σύνολο των Δράσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης τη νέα προγραμματική περίοδο. Υπενθυμίζουμε ότι οι συγκεκριμένες χρηματοροές, αποτελούν εργαλείο για όλες τις Χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης προκειμένου και σύμφωνα με τις ανάγκες τους, να πραγματοποιήσουν επενδύσεις σε τομείς που θεωρούν ότι αποτελούν άμεση τους προτεραιότητα.
Πράσινη Συμφωνία & Βαμβάκι
Η οριστικοποίηση της Πράσινης Συμφωνίας, θα οδηγήσει στη λήψη μέτρων προκειμένου τα ελλειμματικά ισοζύγια όσο το δυνατόν να δημιουργήσουν τάσεις ισοσκελισμού. Στην περίπτωση της καλλιέργειας Βάμβακος μπορεί κανείς να διαπιστώσει ότι το ισοζύγιο είναι αρνητικό τόσο στην κατηγορία του CO2 όσο και σε αυτή του νερού. Ιδιαίτερα για το νερό ακούστηκε στο Συνέδριο η απαίτηση για άρδευση 1 m3, για την παραγωγή 800gr Βάμβακος. Η μη λήψη μέτρων μπορεί να οδηγήσει στην:
Περαιτέρω επιβάρυνση του Υδροφόρου Ορίζοντα
Πληρωμή Περιβαλλοντικού Τέλους (CO2 Footprint)
Πληρωμή Τέλους Άρδευσης (Water Footprint)
Η λύση μέσω των έργων υποδομής, για την άρδευση των αγροτεμαχίων, όπως ειπώθηκε θα καθυστερήσει, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε οικονομική επιβάρυνση τους Έλληνες Γεωργούς και ιδιαίτερα όσους ασχολούνται με τις ποτιστικές καλλιέργειες. Παράλληλα, δεν είναι περιβαλλοντικά ορθό να επενδυθούν χρήματα που δεν θα έχουν συνέργεια στη μείωση του κινδύνου ερημοποίησης μιας περιοχής. Δε είναι ορθό η επένδυση να πραγματοποιηθεί για εφήμερους λόγους και όχι για μελλοντικούς στόχους.
Καλλιέργεια Βάμβακος και Άρδευση
Το μεγαλύτερο μέρος των Ελλήνων Γεωργών που ασχολούνται με τις ποτιστικές καλλιέργειες εδώ και αρκετά έτη έχουν πραγματοποιήσει επενδύσεις σε «σταγόνες». Επαρκεί όμως μόνο η σταγόνα;
Ενεργές Γεωτρήσεις και Κατανάλωση. Σήμερα στη χώρα μας δεν υπάρχει Βάση Δεδομένων για τις υπάρχουσες ενεργές γεωτρήσεις, όπως επίσης και για την ποσότητα αρδευόμενου ύδατος, που χρησιμοποιείται κατά την καλλιεργητική περίοδο. Άρα, δεν γνωρίζει κανείς, την ποσότητα που χρησιμοποιείται, ως προς το σύνολο όσο και ανά Περιφέρεια, άλλα και σε μικρότερη ακόμη κλίμακα, στο τι μπορεί δηλαδή να συμβαίνει σε μια περιοχή τριών γειτονικών χωριών.
Λύση. Ένας απλός τρόπος καταγραφής της ποσότητας χρήσης του υδατικού δυναμικού, δύναται να πραγματοποιηθεί με τη προσθήκη αισθητήρα σε κάθε υδρομέτρο ο οποίος αποστέλλει τις τιμές, σε μια Βάση Δεδομένων που θα συγκεντρώνει τα στοιχεία των ποσοτήτων, για κάθε σημείο υδροληψίας. Η Βάση Δεδομένων με την πάροδο των ετών θα αποτελέσει εργαλείο λήψης αποφάσεων, τόσο για τους παραγωγούς, για τους διαχειριστές, και τελικά για το ίδιο το Κράτος.
Υδροφόρος Ορίζοντας και Κατανάλωση. Ταυτόχρονα στη χώρα μας δεν υπάρχει Βάση Δεδομένων για τη στάθμη του Υδροφόρου Ορίζοντα κάθε περιοχής, ώστε να παρατηρείται ανάλογα με τις κλιματικές συνθήκες η αυξομείωση του.
Λύση. Ο έλεγχος της στάθμης ο Υδροφόρος Ορίζοντας δύναται να παρακολουθείται με τη δημιουργία Βάσης Δεδομένων, η οποία θα συγκεντρώνει τιμές, τα οποία στη συνέχεια θα επεξεργάζονται από σχετικό λογισμικό, που σε συνδυασμό με τις επικρατούσες κλιματικές συνθήκες, θα εξάγει συμπεράσματα για την εξεύρεση λύσεων και την ανάληψη δράσεων.
Ανομοιομορφία Αγροτεμαχίων και Άρδευση. Οι περισσότεροι Έλληνες Αγρότες για να καλύψουν την ανομοιομορφία που παρατηρείται στα αγροτεμάχια τους ποτίζουν με στόχο να καλύψουν τις ανάγκες σε άρδευση του πιο εύκολα στραγγιζόμενου αγροτεμαχίου. Το παραπάνω οδηγεί σε σπατάλη ποσότητας ύδατος, καθώς μεγάλο μέρος χάνεται μέσω της εξατμισοδιαπνοής των φυτών και της απορροής-έκπλυσης του εδάφους.
Λύση. Το πρόβλημα της ανομοιομορφίας των αγροτεμαχίων λύνεται με τη δημιουργία στάσεων και τη χρήση ηλεκτροβάνων προκειμένου η άρδευση να πραγματοποιείται με βάση την πραγματική ανάγκη του φυτού ανάλογα με το plot και τον τύπο εδάφους.
Γεωργία Ακριβείας. Η άρδευση θα μπορούσε να βελτιστοποιηθεί με τη χρήση μοντέλων εξατμισοδιαπνοής για την καλλιέργεια του βάμβακος αλλά εκεί χρειάζεται η συνέργεια του παραγωγού για την ανάπτυξη και την αξιοποίησή τους. Μοντέλα άρδευσης καλλιεργειών κυκλοφορούν στην αγορά και η ανάπτυξή τους στην καλλιέργεια του βάμβακος θα ήταν κάτι εφικτό και όχι κοστοβόρο. Παράλληλα με τη χρήση αισθητήρων υγρασίας στα plot των αγροτεμαχίων θα μπορούσε να πραγματοποιείται η επαλήθευση της ορθότητας της άρδευσης και ενδεχομένως η επικαιροποίηση της. Τέλος, η διασύνδεση με τα Κλιματικά Δεδομένα και την καταγραφή αυτών θα συνέβαλε στη δημιουργία ενός λογισμικού λήψεως αποφάσεων, ιδιαίτερα χρήσιμο για όλους τους εμπλεκόμενους Φορείς.
Επικουρική Δράση. Η ερημοποίηση των περιοχών δύναται να μειωθεί με τη χρήση απιονιστών σε περιοχές με υφάλμυρους υδάτινους πόρους, με ταυτόχρονη μείωση της αγωγιμότητα του νερού κατά την άρδευση των καλλιεργειών.
Ποικιλίες και Κατανάλωση Ύδατος. Σήμερα στη χώρα μας χρησιμοποιούνται πολλές ποικιλίες κυρίως λόγω των ποιοτικών χαρακτηριστικών και των υψηλών ποσοτήτων τελικού παραγόμενου προϊόντος. Οι περισσότερες από αυτές είναι ιδιαίτερα απαιτητικές σε κατανάλωση ύδατος. Θα πρέπει να διερευνηθεί η πιθανότητα δημιουργίας ποικιλίας με μικρότερες απαιτήσεις. Μέχρι όμως την εύρεση της συγκεκριμένης λύσης, τι μπορούμε να κάνουμε;
Λύση. Τα τελευταία έτη η επιστημονική κοινότητα αναπτύσσει ένα κλάδο που σχετίζεται με το συγκεκριμένο πρόβλημα της έλλειψης των υδάτινων πόρων. Το επιστημονικό πεδίο είναι το chemical priming ή το bio priming. Η χρήση δηλαδή ουσιών που συμβάλλουν στην ορθή ανάπτυξη των φυτών, με μικρότερη όμως απαίτηση στην κατανάλωση νερού. To priming αποτελεί μία μέθοδο προετοιμασίας των φυτών πριν την υδατική καταπόνηση. Συμβάλλει στη μικρότερη δυνατή διαφοροποίηση των φυσιολογικών λειτουργιών του φυτού, με απώτερο στόχο τον μη επηρεασμό της παραγωγικής λειτουργίας. Η όλο και αυξανόμενη έλλειψη υδάτινων πόρων σε παγκόσμιο επίπεδο, η κλιματική αλλαγή και οι αυξανόμενες αβιοτικές πιέσεις που θα δέχονται τα φυτά χρόνο με το χρόνο, θα αναγκάσουν την αγροτική βιομηχανία στην ανάπτυξη εφαρμογών χρήσης, είτε μέσω χημικών ουσιών, είτε μέσω της νανοτεχνολογίας. Έλληνες επιστήμονες έχουν ήδη δημοσιευμένο έργο σε αρκετές καλλιέργειες, με θετικά αποτελέσματα. Η ανάπτυξη τεχνογνωσίας στην καλλιέργεια βάμβακος, δεν θα απαιτήσει μεγάλο χρονικό διάστημα, ενώ ταυτόχρονα θα είναι χαμηλού κόστους.
Βαμβάκι και Πώληση του Τελικού Προϊόντος. Χρόνιο πρόβλημα για τους περισσότερους παραγωγούς και για το μεγαλύτερο μέρος των προϊόντων αποτελεί η τιμή που θα λάβουν οι Αγρότες με το τέλος της παραγωγικής διαδικασίας.
Λύση. Το πρόβλημα της πώλησης των Γεωργικών Προϊόντων δύναται να λυθεί με τη δημιουργία Δημοπρατηρίων. Η Δημοπράτηση θα μπορεί να πραγματοποιείται και με online σύστημα χωρίς φυσική παρουσία. Συνεπώς κανείς δεν θα γνωρίζει το ποιος αγοράζει την ποσότητα του κάθε παραγωγού. Ειδικά για το βαμβάκι κάτι τέτοιο δεν θα ήταν κάτι ιδιαίτερα δύσκολο. Το έργο θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί με τη μορφή ΣΔΙΤ στο οποίο θα μπορούσαν να συμμετέχουν τόσο εταιρείες όσο και το Κράτος.
Βαμβάκι – Κλωστοϋφαντουργία και Smart Clothes. Τα τελευταία έτη ένας από τους κλάδους της Ελληνικής οικονομίας που μειώθηκε δραστικά είναι αυτός της Κλωστοϋφαντουργίας που απασχολούσε δεκάδες χιλιάδες εργαζόμενους, χρησιμοποιούσε ως πρώτη ύλη το παραγόμενο νήμα, που προέρχονταν από το εγχώριο βαμβάκι, ενώ ταυτόχρονα έδινε την απαραίτητη υπεραξία στο τελικό προϊόν.
Λύση. Η ανάπτυξη ενός business plan στη χώρα που θα καθετοποιεί και πάλι την παραγωγή.
Smart Clothes. Μεγάλες Εταιρίες Τεχνολογίας συνεργάζονται τα τελευταία έτη με Εταιρείες Ένδυσης προκειμένου να δημιουργήσουν τα ρούχα του Μέλλοντος. Την τεχνολογία που έχει ενσωματωθεί στην ένδυση μπορεί να την πληροφορηθεί κανείς αν γράψει απλά smart clothes σε μια μηχανή αναζήτησης. Τα έξυπνα ρούχα που κυκλοφορούν, μας δίνουν πληροφορίες για το πόσο συχνά τα χρησιμοποιούμε, τη φθορά από τη χρήση τους. Τέλος έχουν τη δυνατότητα να απορροφούν θερμότητα από το σώμα και να την επιστρέφουν όποτε κρίνεται αναγκαίο, ενώ δύναται να συνδεθούν με iPhone ή Android ios, να φωτίζονται και άλλα πολλά.
Συμπέρασμα. Στο παγκόσμιο ανταγωνιστικό περιβάλλον η Χώρα μας υπολείπεται και θα πρέπει άμεσα να λάβει δράση. Η όλο και αυξανόμενη έλλειψη υδάτινων πόρων σε παγκόσμιο επίπεδο, η κλιματική αλλαγή και οι περιβαλλοντικές ευαισθησίες των πολιτών θα οδηγήσουν σύντομα σε αλλαγές όλους τους παραγωγικούς τομείς.
«Ας κοιτάξουμε το μέλλον δρώντας στο παρόν»
Ο Dr. MSc. Γεώργιος Χρ. Δημόκας είναι Γεωπόνος Μελετητής – Γεωργικός Σύμβουλος – Γεωργικός Μηχανικός, Πρώην Καθηγητής ΑΤΕΙ Πελοποννήσου, Διευθύνων Κέντρου Υποδοχής Δηλώσεων Μαγνησίας