Τα νιτρικά άλατα και οι οργανικές ενώσεις αζώτου από λίπασμα και κοπριά που εφαρμόζονται στη γεωργία εισέρχονται στα υπόγεια ύδατα μέσω έκπλυσης και φτάνουν στα επιφανειακά ύδατα μέσω απορροής από γεωργικούς αγρούς. Η κτηνοτροφική παραγωγή ευθύνεται για το 81% της εισροής αγροτικού αζώτου στα υδρόβια συστήματα και το 87% των εκπομπών αμμωνίας από τη γεωργία στην ατμόσφαιρα” τονίζεται στην έκθεση εφαρμογής της οδηγίας για τα νιτρικά άλατα της Ευρωπαικής Επιτροπής.
Στο νερό, το άζωτο και άλλα θρεπτικά συστατικά, όπως τα φωσφορικά, διεγείρουν την ανάπτυξη των φυκιών. Αυτά τα φύκια μπορούν να χρησιμεύσουν ως τροφή για υδρόβιους οργανισμούς, συμπεριλαμβανομένων των ψαριών. Ωστόσο, η υπερβολική συγκέντρωση θρεπτικών συστατικών στα συστήματα νερού θα προκαλέσει έντονη ανάπτυξη φυκιών. Αυτό μειώνει τα επίπεδα οξυγόνου στο νερό και πολλοί οργανισμοί όπως τα ψάρια, τα αμφίβια και τα έντομα νερού δεν μπορούν πλέον να επιβιώσουν. Αυτό το φαινόμενο, γνωστό ως ευτροφισμός, έχει αρνητικές συνέπειες για πηγές πόσιμου νερού, αλιεία και ψυχαγωγικές δραστηριότητες.
Μερικά από αυτά τα φύκια μπορεί επίσης να είναι πολύ τοξικά και θανατηφόρα για ανθρώπους και ζώα. Για παράδειγμα, στα παράκτια και θαλάσσια οικοσυστήματα, ο ευτροφισμός αλλάζει τη σύνθεση των ειδών φυκιών, μειώνοντας την ποικιλία των ειδών και οδηγώντας στον πολλαπλασιασμό των τοξικών φυκιών.
Τα νιτρικά άλατα θέτουν σε κίνδυνο την ανθρώπινη υγεία, ρυπαίνοντας το πόσιμο νερό. Σε υψηλότερες συγκεντρώσεις, η ανεπαρκής παροχή οξυγόνου μπορεί να είναι θανατηφόρα, ιδίως για τα μωρά. Ως εκ τούτου, απαιτούνται μέγιστα αποδεκτά επίπεδα νερού για την προστασία των βρεφών, των μικρών παιδιών και των εγκύων. Για το λόγο αυτό, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συνιστά μέγιστη συγκέντρωση σε πόσιμο νερό 50 mg/l. Αυτό είναι επίσης το μέγιστο ποσό που ορίζεται στην οδηγία για το πόσιμο νερό.
Η νιτρορύπανση έχει επίσης σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις όσον αφορά τον καθαρισμό του νερού για ανθρώπινη κατανάλωση και για τις κοινότητες που εξαρτώνται από τα μολυσμένα νερά, όπως η αλιεία και ο τουριστικός τομέας. Το συνολικό περιβαλλοντικό κόστος όλων των αντιδραστικών απωλειών αζώτου στην Ευρώπη εκτιμάται σε 70–320 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, πολύ πέρα από το κόστος μείωσης της ρύπανσης στην πηγή.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, τα θρεπτικά συστατικά ξεπερνούν τα ασφαλή πλανητικά όρια, αντιπροσωπεύοντας μια σοβαρή απειλή για τη ζωή στη Γη καθώς και για το κλίμα.
Πώς προστατεύει η ΕΕ το περιβάλλον από τη ρύπανση από νιτρικά άλατα;
Η οδηγία για τα νιτρικά άλατα αποτελεί σημαντικό μέσο για την επίτευξη του στόχου της οδηγίας -πλαισίου για τα ύδατα της καλής χημικής και οικολογικής κατάστασης όλων των υδάτινων σωμάτων το αργότερο έως το 2027. Η οδηγία καθορίζει μια σειρά από βήματα που πρέπει να εκπληρώσουν τα κράτη μέλη, ιδίως: παρακολούθηση όλων των τύπων υδάτινων σωμάτων. προσδιορισμός των υδάτων που έχουν μολυνθεί ή κινδυνεύουν να μολυνθούν · προσδιορισμός «Νιτρικών ευπαθών ζωνών» · και καθιέρωση κωδίκων ορθών γεωργικών πρακτικών και εθνικών προγραμμάτων δράσης.
Σύμφωνα με την οδηγία για τα νιτρικά άλατα, τα κράτη μέλη πρέπει να παρακολουθούν την ποιότητα των υδάτων και να εντοπίζουν περιοχές που εκβάλλουν σε μολυσμένα νερά ή κινδυνεύουν από ρύπανση. Αυτό περιλαμβάνει νερά που είναι ευτροφικά λόγω γεωργικών δραστηριοτήτων ή περιέχουν ή θα μπορούσαν να περιέχουν συγκέντρωση άνω των 50 mg/l νιτρικών. Αυτές οι περιοχές ορίζονται ως “Νιτρικές ευπαθείς ζώνες” (NVZ). Ορισμένα κράτη μέλη θεωρούν ολόκληρη την επικράτειά τους ως νιτρικά ευάλωτη ζώνη.
Σε αυτά τα NVZ τα κράτη μέλη πρέπει να θεσπίσουν προγράμματα δράσης νιτρικών για τη μείωση και την πρόληψη της ρύπανσης των υδάτων. Αυτά τα προγράμματα δράσης συμβάλλουν στη διασφάλιση ότι η σωστή ποσότητα αζώτου εφαρμόζεται στη γη τη σωστή στιγμή και στον τόπο μέσω μιας σειράς μέτρων, όπως ο περιορισμός των περιόδων εφαρμογής λιπασμάτων, η θέσπιση απαιτήσεων για αποθήκευση κοπριάς, εφαρμογές λιπασμάτων και όρια στη μέγιστη ποσότητα λιπασμάτων που θα χρησιμοποιηθούν. Επιπλέον, με τα προγράμματα δράσης τους, τα κράτη μέλη πρέπει να διασφαλίσουν ότι η ποσότητα της κοπριάς ζωικού κεφαλαίου που εφαρμόζεται στη γη κάθε χρόνο παραμένει εντός των ορίων που καθορίζονται από την οδηγία για την αποφυγή ρύπανσης.
Τα Εθνικά Προγράμματα Δράσης πρέπει να αναθεωρούνται τουλάχιστον κάθε τέσσερα χρόνια, ώστε να ενημερώνονται με βάση την τεχνολογική πρόοδο και την κατάσταση των γλυκών και υπόγειων υδάτων. Ενδέχεται να απαιτηθούν πρόσθετα μέτρα υπό το φως των δεδομένων ποιότητας του νερού.
Πώς παρακολουθεί η Επιτροπή την εφαρμογή της οδηγίας;
Η βασική ευθύνη για τη διασφάλιση της αποτελεσματικής εφαρμογής και επιβολής των μέτρων που απορρέουν από την οδηγία για τα νιτρικά άλατα ανήκουν στις εθνικές αρχές και πολύ συχνά σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Ως θεματοφύλακας των Συνθηκών, η Επιτροπή μπορεί να χρησιμοποιήσει τις εξουσίες επιβολής της για να αντιμετωπίσει μια κατάσταση μη συμμόρφωσης με τις υποχρεώσεις της οδηγίας.
Κάθε τέσσερα χρόνια, τα κράτη μέλη αποστέλλουν έκθεση στην Επιτροπή που περιλαμβάνει τις καθορισμένες ευπαθείς ζώνες νιτρικών αλάτων, παρακολούθηση των αποτελεσμάτων των επιφανειακών υδάτων και των υπόγειων υδάτων σχετικά με τις συγκεντρώσεις νιτρικών αλάτων και την ευτροφική κατάσταση, καθώς και περίληψη των προγραμμάτων δράσης τους. Βάσει αυτών των πληροφοριών, η Επιτροπή δημοσιεύει έκθεση κάθε τέσσερα χρόνια σχετικά με την εφαρμογή της οδηγίας για τα νιτρικά άλατα και την κοινοποιεί στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο.
Καθ ‘όλη τη διάρκεια του χρόνου, η Επιτροπή βρίσκεται σε τακτική επαφή με τα κράτη μέλη, παρέχοντας συμβουλές κατά περίπτωση και συζητώντας μαζί τους την εφαρμογή της οδηγίας. Στην Ομάδα Εμπειρογνωμόνων Nitrates, η Επιτροπή ενημερώνει τις εθνικές αρχές σχετικά με σημαντικές σχετικές πολιτικές ή επιστημονικές εξελίξεις και προωθεί την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών μεταξύ των κρατών μελών. Όταν κριθεί αναγκαίο, η Επιτροπή λαμβάνει νομικά μέτρα κατά των κρατών μελών εάν δεν εφαρμόσουν σωστά την οδηγία.
Πώς μπορεί να επιτευχθεί περαιτέρω πρόοδος;
Η περαιτέρω ενίσχυση της παρακολούθησης των υδάτων σε ορισμένα κράτη μέλη μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση της κατανόησης της έκτασης και των τάσεων στη ρύπανση με θρεπτικά συστατικά, προκειμένου να καθοριστούν ακριβέστερες ευαίσθητες ζώνες νιτρικών και μέτρα στα προγράμματα δράσης με νιτρικά άλατα.
Ο συνδυασμός σαφών περιβαλλοντικών κανόνων με αποτελεσματικές συμβουλές προς τους αγρότες και χειριστές κοπριάς και αποτελεσματικούς μηχανισμούς επιβολής από τις δημόσιες αρχές μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω πρόοδο. Αυτό μπορεί επίσης να συμβάλει στην αύξηση της συμμετοχής των αγροτών στην εφαρμογή των μέτρων στο πλαίσιο των εθνικών προγραμμάτων δράσης νιτρικών.
Οι βελτιώσεις στον τομέα της ισορροπημένης λίπανσης, λαμβάνοντας υπόψη όλες τις εισροές θρεπτικών συστατικών, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που προέρχονται από άλλες πηγές εκτός από ορυκτά λιπάσματα και κοπριά ζώων, όπως το χωνευμένο από εγκαταστάσεις βιοαερίου, μπορούν να βοηθήσουν περαιτέρω στην πρόληψη πρόσθετων απωλειών θρεπτικών συστατικών στο νερό. Επιπλέον, η πιο προηγμένη διαχείριση κοπριάς και οι καινοτόμες τεχνολογίες επεξεργασίας κοπριάς μπορούν να επιτρέψουν την αποτελεσματικότερη χρήση των θρεπτικών συστατικών του και την εξαγωγή από τις περιοχές των πλεονασμάτων θρεπτικών ουσιών στις περιοχές όπου χρειάζονται συμπληρωματικά θρεπτικά συστατικά.