Ριζικές αλλαγές στην αξιολόγηση των δικαστών προαναγγέλλει για μετά τις γιορτές ο υπουργός Δικαιοσύνης Κωνσταντίνος Τσιάρας, σε συνέντευξή του εφ’ όλης της ύλης για τη Δικαιοσύνη, τους δικαστές και τα μέτρα της κυβέρνησης ώστε να μην καθυστερήσουν με δικαστικές προσφυγές τα έργα από το Ταμείο Ανάκαμψης.
Ο υπουργός Δικαιοσύνης δηλώνει την απόφαση της κυβέρνησης για ριζικές αλλαγές στην εξέλιξη των δικαστών, ώστε οι ικανοί να προάγονται, όχι μόνον με βάση την επετηρίδα, ενώ αναφέρεται στο πρόγραμμα ηλεκτρονικής αναβάθμισης της Δικαιοσύνης, σημειώνοντας πως ήδη το 2021 ένα εκατομμύριο πιστοποιητικά εκδόθηκαν ηλεκτρονικά.
Επίσης ανακοινώνει τη λήψη μέτρων για περιορισμό του αριθμού των υποθέσεων ήσσονος σημασίας που φθάνουν έως τον Αρειο Πάγο, καθώς και την υποχρεωτική κατάθεση ηλεκτρονικά δικογράφων σε όλο το φάσμα της Δικαιοσύνης. Παράλληλα, προαναγγέλλει μείωση των υποθέσεων που απασχολούν σήμερα τα δικαστήρια και την ανάθεση της επίλυσής τους, για παράδειγμα, από συμβολαιογράφους – όπως έγινε με τα συναινετικά διαζύγια.
Σε ό,τι αφορά τις γυναικοκτονίες, ο υπουργός αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο και νέων αλλαγών στον Ποινικό Κώδικα για να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο της οικογενειακής βίας.
Ιωάννα Μάνδρου
– Οι παθογένειες και οι καθυστερήσεις της Δικαιοσύνης είναι πολλές. Ας αρχίσουμε από τους δικαστές. Η εξέλιξή τους γίνεται τα τελευταία χρόνια κατά βάση με την επετηρίδα και όχι με την ικανότητα. Θα αλλάξουν αυτά τα δεδομένα;
– Η άσκηση δημόσιας εξουσίας είναι σύμφυτη με την έννοια της αξιοκρατίας. Αυτό αξιώνουν οι πολίτες και από τους δικαστικούς λειτουργούς. Στη δικαστική εξουσία, βεβαίως, υπάρχουν οι μηχανισμοί που διασφαλίζουν τη λογοδοσία των λειτουργών της, με πλήρη σεβασμό στην προσωπική και λειτουργική τους ανεξαρτησία. Αυτοί οι μηχανισμοί, άλλωστε, με απόφαση της Ολομέλειας του Αρείου Πάγου, έδειξαν την πόρτα της εξόδου από το δικαστικό σώμα σε πολλούς δικαστές τα δύο τελευταία χρόνια.
Το σύστημα εξέλιξης των δικαστών, ωστόσο, παραμένει σε μεγάλο βαθμό κατασταλτικό και άδικο. Οπως είναι δομημένο, δεν παρέχει επαρκή κίνητρα στους δικαστικούς λειτουργούς για να εξελιχθούν επιστημονικά, να επιμορφωθούν και να βελτιώσουν την ποιοτική και την ποσοτική απόδοσή τους. Ως αποτέλεσμα, χιλιάδες άξιοι δικαστές μένουν, δυστυχώς, εγκλωβισμένοι σε ένα ισοπεδωτικό σύστημα, που τους καθηλώνει στον «μέσο όρο». Αυτό το σύστημ, είναι προφανές πως πρέπει να αλλάξει. Θα επιχειρήσουμε σύντομα σε συνεργασία με την ηγεσία της Δικαιοσύνης και τις δικαστικές ενώσεις μια ριζική αλλαγή του Κώδικα Οργανισμού Δικαστηρίων και Κατάστασης Δικαστικών Λειτουργών, που θα διαφυλάττει την επετηρίδα ως το βασικό κριτήριο προαγωγής και εξέλιξης των δικαστών, αλλά ταυτόχρονα θα προάγει τις έννοιες της λογοδοσίας και της αξιολόγησης, που είναι εκ των ων ουκ άνευ για κάθε σύγχρονο δικαστικό σύστημα.
– Υπουργέ, πιστεύετε ότι αυτές οι αλλαγές μπορούν να περάσουν; Ρωτώ, διότι κάποια ψήγματα αξιολόγησης που τέθηκαν σε πρόσφατο νομοσχέδιο, προκάλεσαν αντιδράσεις και τελικά αποσύρθηκαν.
– Κάνετε λάθος. Με το νομοσχέδιο για τη μεταρρύθμιση του νομοθετικού πλαισίου λειτουργίας της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών υλοποιήθηκε η μεγαλύτερη μεταρρύθμιση στη δικαστική εκπαίδευση από την ίδρυση της σχολής. Στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης αυτής, το σπουδαιότερο στάδιο κατάρτισης των νέων δικαστικών λειτουργών, αυτό της πρακτικής άσκησης στα δικαστήρια, αξιολογείται πλέον από περισσότερους εκπαιδευτές έτσι ώστε οι μελλοντικοί δικαστές να είναι καλύτερα προετοιμασμένοι, αλλά και η επετηρίδα τους να διαμορφωθεί με τον πιο αξιοκρατικό τρόπο. Καθιερώθηκε, επίσης, η υποχρεωτική διαρκής επιμόρφωση των εν ενεργεία δικαστών και οι βεβαιώσεις συμμετοχής στα επιμορφωτικά σεμινάρια θα υπάρχουν στον φάκελο κάθε δικαστή, έτσι ώστε να λαμβάνονται υπόψη για την εξέλιξή τους. Βεβαίως, οι προθέσεις του υπουργείου είναι τολμηρές. Είμαι βέβαιος πως οι συνθήκες είναι πλέον ώριμες για μεγάλες τομές στο δικαστικό σύστημα, τις οποίες ασπάζεται η πλειονότητα των δικαστών, αλλά και των πολιτών.
Το σύστημα εξέλιξης των δικαστών παραμένει σε μεγάλο βαθμό κατασταλτικό και άδικο. Θα επιχειρήσουμε σύντομα μια ριζική αλλαγή του Κώδικα Οργανισμού Δικαστηρίων και Κατάστασης Δικαστικών Λειτουργών.
– Ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου πριν από λίγες ημέρες έκανε δημόσια πρόταση για εθελουσία στη Δικαιοσύνη, για να φύγουν όσοι δεν ανταποκρίνονται. Τι λέτε;
– Ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου είναι ένας άνθρωπος που έχει υπηρετήσει για δεκαετίες τη Δικαιοσύνη και γνωρίζει σε βάθος όλες τις παθογένειές της. Μελετάμε την πρότασή του έχοντας ως γνώμονα την παραδοχή ότι οι εν ενεργεία δικαστικοί λειτουργοί θα πρέπει να ασκούν τα καθήκοντά τους με τον πλέον αποτελεσματικό και ταχύ τρόπο.
– Γνωρίζετε, ασφαλώς, ότι δικαστές δεν θέλουν πια να προαχθούν στον Αρειο Πάγο, κάτι που πριν από χρόνια ήταν αδιανόητο. Οτι κινδυνεύει σύντομα το ανώτατο δικαστήριο να μην μπορεί να στελεχωθεί. Τι θα κάνετε για να αναστραφεί η κατάσταση;
– Ο κίνδυνος που αναφέρετε είναι, όντως, υπαρκτός. Δυστυχώς σε πολλούς λειτουργούς της Δικαιοσύνης έχει παγιωθεί η αντίληψη περί στασιμότητας στο δικαστικό σώμα εξαιτίας της έλλειψης ουσιαστικών κινήτρων, που εκπορεύονται από ένα στρεβλό σύστημα αξιολόγησης και προαγωγής των δικαστικών λειτουργών. Τούτο καθιστά τις αλλαγές στον Κώδικα Οργανισμού Δικαστηρίων ακόμα πιο επιτακτικές, για να παρέχουμε επαρκή κίνητρα στους δικαστές που θέλουν να εξελιχθούν.
– Ηλεκτρονικά δικόγραφα. Θέσατε σε εφαρμογή πριν από λίγες ημέρες την ηλεκτρονική παρακολούθηση των υποθέσεων. Πολύ σημαντικό. Ομως, υπουργέ, τα καρότσια στα δικαστήρια που μεταφέρουν το χαρτομάνι υπάρχουν. Δικαιοσύνη δύο όψεων.
– Εχετε δίκιο. Στα δικαστήρια το χαρτοβασίλειο είναι καθεστώς. Αλλά, μέρα με τη μέρα, η εικόνα αλλάζει. Σύντομα τα δικόγραφα θα είναι μόνο ψηφιακά στη διοικητική Δικαιοσύνη. Αλλά και στα πολιτικά δικαστήρια καθιερώνεται σταδιακά ο ηλεκτρονικός φάκελος. Με την επέκταση των ηλεκτρονικών υπογραφών στους δικαστικούς λειτουργούς και τους δικαστικούς υπαλλήλους, η ηλεκτρονική κατάθεση στα πολιτικά δικαστήρια έχει ουσιαστικά εκτοξευθεί. Περισσότερα από 20.000 δικόγραφα έχουν κατατεθεί ηλεκτρονικά το 2021, ενώ περίπου ένα εκατομμύριο πιστοποιητικά που εκδίδονται από τις δικαστικές αρχές έχουν διεκπεραιωθεί ηλεκτρονικά.
– Μιλάμε για ηλεκτρονική Δικαιοσύνη, αλλά στην πρώην Σχολή Ευελπίδων, που είναι το μεγαλύτερο Πρωτοδικείο της Ευρώπης, δεν υπάρχει ασύρματο Διαδίκτυο.
– Εχουμε συζητήσει με τον αρμόδιο υπουργό Ψηφιακής Διακυβέρνησης για τη δημιουργία των αναγκαίων υποδομών, ώστε να παρέχεται ασφαλής, δωρεάν πρόσβαση στο Διαδίκτυο στις εγκαταστάσεις της Ευελπίδων. Σε σύντομο χρόνο θα προβούμε στις σχετικές ανακοινώσεις.
Κατά προτεραιότητα εκδίκαση υποθέσεων που αφορούν επενδύσεις
– Επενδύσεις, έργα, μεγάλα και μικρά, κατά καιρούς δεινοπαθούν από δικαστικές προσφυγές για οτιδήποτε που τα μπλοκάρουν. Θα κάνετε κάτι για αυτό;
– Η ελληνική πολιτεία οφείλει να προασπίσει το δικαίωμα του κάθε πολίτη στη δικαστική προσφυγή. Δουλειά της οργανωμένης πολιτείας δεν είναι να θέτει εμπόδια στην ελεύθερη πρόσβαση στη δικαιοσύνη, αλλά να εξασφαλίζει την ταχεία και αποτελεσματική απονομή της, ώστε να μην αναστέλλονται ή πολύ χειρότερα να μη ματαιώνονται οριστικά μεγάλα και μικρά επενδυτικά πρότζεκτ και έργα. Η κυβέρνηση έχει αναλάβει συγκεκριμένες πρωτοβουλίες, είτε με την καθιέρωση της διαμεσολάβησης ως μεθόδου εξωδικαστικής επίλυσης των διαφορών, είτε με τα Ειδικά Τμήματα στα μεγάλα Πρωτοδικεία Αθηνών και Θεσσαλονίκης για την κατά προτεραιότητα εκδίκαση υποθέσεων που αφορούν επενδύσεις με μεγάλο αναπτυξιακό αποτύπωμα. Τα τμήματα αυτά αναμένεται να πάρουν το πράσινο φως και από την Ολομέλεια του Αρείου Πάγου, ώστε σύντομα να ξεκινήσουν τη λειτουργία τους.
– Υπάρχει πλάνο αλλαγών ώστε η δικαιοσύνη να διευκολύνει την απορρόφηση των κονδυλίων από το Ταμείο Ανάκαμψης;
– Οντως οι καθυστερήσεις που μπορούν να επέλθουν στην υλοποίησή του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και στην εκταμίευση των σχετικών πόρων εξαιτίας της αργής απονομής της δικαιοσύνης ενδέχεται να είναι μεγάλες. Προς τον σκοπό αυτό, ήδη έχει τροποποιηθεί ο ν. 4412/2016 που αφορά τις δημόσιες συμβάσεις και έχουν θεσπιστεί δικονομικές ρυθμίσεις για την επιτάχυνση της επίλυσης των δικαστικών εκκρεμοτήτων που σχετίζονται με αυτές. Παράλληλα, έχουμε καθιερώσει αντίστοιχες διαδικασίες στο Ελεγκτικό Συνέδριο για τον προσυμβατικό έλεγχο των μεγάλων έργων που έχουν ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης. Σε κάθε περίπτωση, όπως και με τα ολυμπιακά έργα, τα δικαστήρια πιστεύω ότι θα αντιληφθούν την ανάγκη άμεσης εκδίκασης των υποθέσεων αυτών για την ταχεία ανάκαμψη της εθνικής μας οικονομίας.
– Πρόσφατα προχωρήσατε σε αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα. Επεξεργάζεστε κι άλλες; Για παράδειγμα, για τις ανθρωποκτονίες γυναικών θα προχωρήσετε σε αλλαγές; Θα υιοθετήσετε τον όρο γυναικοκτονία;
– Η επιτροπή παρακολούθησης του Ποινικού Κώδικα θα συνεχίσει τη λειτουργία της και θα υποβάλει τις προτάσεις της προς το υπουργείο Δικαιοσύνης. Σχετικά με τις γυναικοκτονίες, δεν υπάρχει αμφιβολία πως η οδυνηρή πραγματικότητα είναι ότι περιστατικά έμφυλης βίας και δολοφονίες γυναικών είχαμε και στο παρελθόν και δυστυχώς έχουμε και σήμερα. Μόνο που την προηγούμενη περίοδο, η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ είχε νομοθετήσει ένα πολύ πιο ήπιο σύστημα ποινών για τα εγκλήματα αυτά. Σήμερα, η ανθρωποκτονία τιμωρείται πλέον αποκλειστικά, οριζόντια και ανελαστικά, με μία και μόνο ποινή, την ισόβια κάθειρξη. Επειτα από αυτή τη σημαντική τροποποίηση του Π.Κ., αυτό που έχει πραγματικά σημασία, πλέον, είναι η επαναξιολόγηση του νομικού πλαισίου για την ενδοοικογενειακή βία και η ανάπτυξη υποστηρικτικών δομών για τη στήριξη των θυμάτων.
– Ο νόμος που ψηφίσατε επί των ημερών σας για την εξωδικαστική επίλυση των αστικών διαφορών, πώς πάει; Γιατί αν δεν μειωθούν οι υποθέσεις που φθάνουν στα δικαστήρια, νομίζω ότι θα μιλάμε για την προσπάθεια του Σισύφου.
– Τα αποτελέσματα για τη διαμεσολάβηση είναι εξόχως ενθαρρυντικά. Σύμφωνα με την Κεντρική Επιτροπή Διαμεσολάβησης που παρακολουθεί τη λειτουργία του νέου θεσμού, από τις υποθέσεις που υπάγονται στην Υποχρεωτική Αρχική Συνεδρία, ένα ποσοστό 15% επέλεξαν να συνεχίσουν με διαμεσολάβηση για την επίλυση της διαφοράς τους. Από αυτούς κατάφεραν να καταλήξουν σε συμφωνία σε ποσοστό περίπου 74% και, συνεπώς, δεν επιβάρυναν τα δικαστήρια. Για την εκούσια διαμεσολάβηση, τα αποτελέσματα είναι ακόμα πιο ευοίωνα, καθώς 7 στις 10 διαφορές επιλύθηκαν εξωδικαστικά, πιο εύκολα, πιο γρήγορα και κυρίως με λιγότερο κόστος για τα εμπλεκόμενα μέρη.
– Και κάτι ακόμα. Πολλοί υποστηρίζουν ότι το κόστος της δικαιοσύνης στη χώρα μας είναι πολύ χαμηλό, με αποτέλεσμα να γεμίζουν τα δικαστήρια από υποθέσεις ήσσονος σημασίας που θα μπορούσαν να λυθούν εξωδικαστικά. Τι λέτε;
– Η δικαιοσύνη δεν είναι και δεν πρέπει να θεωρείται ένα «ακριβό προνόμιο», προσιτό στους λίγους. Είναι δημόσιο αγαθό, στο οποίο πρέπει να μπορούν όλοι να έχουν πρόσβαση, και κυρίως οι πιο ευάλωτοι και αδύναμοι. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η δικαιοσύνη θα πρέπει να απασχολείται με υποθέσεις άνευ αντικειμένου. Πέρα από τα μέτρα που ανέφερα προηγουμένως, επανεξετάζουμε το νομοθετικό πλαίσιο για τον τρόπο υπολογισμού της δικαστικής δαπάνης, καθώς και την παροχή κινήτρων προκειμένου οι διαφορές να επιλύονται εξωδικαστικά.
Μέτρα – «κόφτης» για Αρειο Πάγο
– Aλλα μέτρα περιορισμού των υποθέσεων που φθάνουν στα δικαστήρια επεξεργάζεστε; Για παράδειγμα, είναι λογικό να φθάνει κανείς για μικρο-υποθέσεις στον Aρειο Πάγο;
– Με την ψήφιση του νέου Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας που τίθεται σε εφαρμογή από το νέο έτος, εισάγεται μια νέα, απλοποιημένη και σύντομη διαδικασία για την επίλυση των μικροδιαφορών. Ειδικότερα, προβλέπεται η δημιουργία μιας νέας ηλεκτρονικής πλατφόρμας για τη συλλογή του αποδεικτικού υλικού, που θα αποφορτίσει σημαντικά τα πολιτικά δικαστήρια από έγχαρτα αποδεικτικά μέσα και θα επιταχύνει σημαντικά τη διαδικασία. Επιπλέον, στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, το υπουργείο επεξεργάζεται τη δυνατότητα να εισαχθούν «φίλτρα» για τον περιορισμό των υποθέσεων που εκδικάζονται τόσο σε δεύτερο βαθμό όσο και στον Αρειο Πάγο, αντίστοιχα με αυτά που ισχύουν στη Διοικητική Δικαιοσύνη. Από κει και πέρα, εξετάζεται η δυνατότητα μείωσης της δικαστικής ύλης, με πιθανή μεταφορά αρμοδιοτήτων σε επιστημονικούς φορείς, όπως για παράδειγμα στους συμβολαιογράφους.
ΠΗΓΗ: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ