«Terra incognita» μοιάζει για μας σήμερα η εικόνα της Λάρισας του Απριλίου του 1941. Αυτή που αντίκρισαν οι Γερμανοί κατακτητές τη Μεγάλη Παρασκευή 19 Απριλίου του 1941 όταν μπήκαν στην πόλη, δίπλα από την ανατιναγμένη γέφυρα του Αλκαζάρ.
Η έμπνευση του υπουργού προπαγάνδας του Χίτλερ Γιόζεφ Γκαίμπελς να προμηθεύσει τους Γερμανούς στρατιώτες με φωτογραφικές μηχανές, είναι η αρχική αιτία να γίνει αυτή η έκθεση και το λεύκωμα του Δήμου Λαρισαίων.
Οι Γερμανοί λοιπόν και με βάση οδηγίες που είχαν, έβγαζαν πολλές φωτογραφίες στην κατεχόμενη Ελλάδα. Δύσκολο για τους Έλληνες να το κάνουν αυτό, γιατί δεν είχαν φωτογραφικές μηχανές, ούτε και φιλμ, αλλά τους απέτρεπε και ο φόβος να συλληφθούν, επειδή οι κατοχικές δυνάμεις απαγόρευαν τη λήψη φωτογραφιών σε δημόσιο χώρο. Οι στρατιώτες τραβούσαν κυρίως φωτογραφίες γι’ αυτά που τους προκαλούσαν την προσοχή και όχι τόσο για λόγους προπαγάνδας.
Τον ρόλο αυτό τον έπαιξαν άλλοι εντεταλμένοι των διαφόρων υπηρεσιών του Χίτλερ. Οι γερμανικές φωτογραφίες έχουν μια μοναδικότητα. Αποτυπώνουν αυθεντικά τη ζωή μέσα στο σιδερόφραχτο στράτευμα, τα προβλήματα που συναντούσαν από τις ενέργειες Ελλήνων και συμμάχων να τους καθυστερήσουν και πέραν της στρατιωτικής και ιστορικής αξίας, αρκετές αποτυπώνουν και λαογραφικά στιγμιότυπα της χώρας που βίαια υπέταξαν, όπως και καθημερινές στιγμές της ελληνικής υπαίθρου του 1941.
Το καλοκαίρι του 2017 ο Δήμος Λαρισαίων, όπως σημειώνει το μέλος της Φωτοθήκης Λάρισας Θωμάς Κυριάκος, ζήτησε τη συνδρομή της Φωτοθήκης, αρχικά για να εκτιμήσει τη σπουδαιότητα του αρχείου του συλλέκτη κ. Βύρωνα Μήτου και στη συνέχεια για να ψηφιοποιήσει, να τεκμηριώσει και να αναλάβει με τη συνδρομή της Δημοτικής Πινακοθήκης Λάρισας να παρουσιάσει στο κοινό της πόλης μέσω της έκθεσης «Η μνήμη της πόλης. Λάρισα ΚΑΤΟΧΗ-ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ 1941-1944».
Πριν όμως αναφερθώ στο ιστορικό της απόκτησής τους, θα ήθελα να κάνω μια μικρή αναφορά στην ομάδα της Φωτοθήκης. Η Φωτοθήκη δημιουργήθηκε πριν 4 χρόνια περίπου, τον Οκτώβριο του 2015, από μια ομάδα Λαρισαίων οι οποίοι μεμονωμένα μέχρι εκείνη τη στιγμή συγκέντρωναν φωτογραφίες, χαρακτικά, βιβλία κ.ά. αντικείμενα ή αρχεία με κύριο αντικείμενο τη Λάρισα και την ευρύτερη περιοχή.
Η ομάδα μας ανήκει σήμερα στον Όμιλο Φίλων Θεσσαλικής Ιστορίας ξεκίνησε αρχικά με 6 άτομα τους: Γιώργο Γραβάνη, Αχιλλέα Καλτσά, Θωμά Κυριάκο, Θανάση Μπεχταβέ, Νικόλαο Παπαθεοδώρου και Βαγγέλη Ρηγόπουλο, ενώ τον τελευταίο χρόνο ενσωματώθηκαν στην ομάδα μας οι: Παναγιώτης Δομούζης, Δημόκριτος Ζερβάκης, Σπύρος Μπαρμπούτης και Γιώργος Χατζούλης, ενώ ο αντιδήμαρχος Γιώργος Σούλτης από την πρώτη στιγμή είναι αρωγός της προσπάθειάς μας. Στόχος της Φωτοθήκης είναι η ανεύρεση, ταυτοποίηση και παρουσίαση όλου του διάσπαρτου υλικού που υπάρχει για τη Λάρισα και την ευρύτερη περιοχή της μέσω δημοσιεύσεων, εκθέσεων, βιβλίων, της ιστοσελίδας μας oldlarissa.gr, η οποία ευελπιστούμε, μετά από πολλές αναβολές λόγω εκθέσεων, εκδηλώσεων και άλλων δραστηριοτήτων της ομάδας μας, ότι το 1ο τρίμηνο του 2020 θα είναι έτοιμη, για να προβάλλουμε την ιστορία της πόλης μας.
Μέχρι στιγμής έχουμε συγκεντρώσει έναν αρκετά μεγάλο αριθμό φωτογραφιών, σε αυθεντική και ψηφιακή μορφή, που χρονολογικά η αφετηρία τους είναι περίπου το 1881, χρονολογία απελευθέρωσης της Λάρισας από τους Τούρκους και φτάνουν μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1980, όταν η πόλη μας έχει πάρει περίπου τη μορφή που γνωρίζουμε σήμερα. Το υλικό που συγκεντρώνουμε και διαρκώς αυξάνεται με τις δωρεές αρχείων από φίλους της Φωτοθήκης ή τις αγορές που κάνουμε μέσω διαδικτύου και οίκων δημοπρασιών από την Ελλάδα και το εξωτερικό, σκοπεύουμε να το δωρίσουμε στο Μουσείο Πόλης της Λάρισας όταν δημιουργηθεί και ελπίζουμε αυτό να γίνει σύντομα.
Η συλλογή των 416 ψηφιακών φωτογραφιών, τις οποίες απέκτησε ο Δήμος Λαρισαίων από τον συλλέκτη της Θεσσαλονίκης κ. Βύρωνα Μήτο, η οποία αφορά στη Λάρισα και τον νομό, χρονολογικά τοποθετείται τις πρώτες ημέρες της εισβολής των κατακτητών και κυρίως τον Απρίλιο του 1941. Ελάχιστες προέρχονται από άλλες χρονικές περιόδους της κατοχής (1941-1944) και αυτές αφορούν στα ιταλικά στρατεύματα που έφθασαν στην κατακτημένη από τους Γερμανούς χώρα μας σαν νικητές τώρα, αυτοί οι ηττημένοι του ελληνοαλβανικού μετώπου. Οι εισβολείς τράβηξαν πολλές φωτογραφίες κατά την κάθοδό τους προς τη Λάρισα.
Πολλές από την περιοχή των Τεμπών και τους Γόννους και λιγότερες από την Ελασσόνα και τον Τύρναβο. Ο κύριος όγκος όμως αφορά στην πόλη της Λάρισας. Οι γέφυρες, τα κτίρια, οι δύο σιδηροδρομικοί σταθμοί, οι πρόχειροι γερμανικοί τάφοι με το γερμανικό Κοιμητήριο και το αεροδρόμιο.
Οι Ναζί κατακτητές μπήκαν στην πόλη μας ερχόμενοι από Ελασσόνα-Τύρναβο και βρήκαν τη γέφυρα στον χώρο του Αισθητικού άλσους ανατιναγμένη. Πρώτη τους φροντίδα ήταν η πρόχειρη γεφύρωση του ποταμού από την πλευρά του άλσους. Τα μηχανοκίνητα στρατεύματα (τάνκς, κ.λπ.) πέρασαν κατά κύριο λόγο από τα Τέμπη και τους Γόννους.
Κάποιες φωτογραφίες δεν στάθηκε δυνατό να αναγνωρισθούν λόγω της μεγάλης πολεοδομικής αλλαγής της φυσιογνωμίας της Λάρισας. Καταβλήθηκαν προσπάθειες με πολλούς τρόπους για να ταυτοποιηθούν, αλλά δεν κατέστη εφικτό.
Αυτό όμως, το οποίο τους κεντρίζει περισσότερο το ενδιαφέρον και αποτυπώνονται στο λεύκωμα, είναι η καταγραφή εικόνων από την αγροτική και κτηνοτροφική ζωή της ελληνικής υπαίθρου (όργωμα, γνέσιμο, βοσκότοποι) και από την καθημερινή ζωή των αγροτικών οικισμών (ιδιόμορφες βαριές ενδυμασίες, απεικόνιση ναών και θρησκευτικών τελετών, παιχνίδια με τα συμπαθή μεταφορικά τετράποδα, κ.λπ.).
Στις φωτογραφίες της Συλλογής Μήτου προστέθηκαν οι φωτογραφίες της συλλογής της Φωτοθήκης, της Ισραηλιτικής Κοινότητας Λάρισας, της συλλογής Ζαμπερίν, του Ιστορικού Αρχείου του Δήμου Μάντοβα και της συλλογής Τλούπα.
Η έκθεση «Η ΜΝΗΜΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ» μετά από πρόταση της ΦΩΤΟΘΗΚΗΣ και άμεση ανταπόκριση του Δ.Σ. της Δημοτικής Πινακοθήκης Λάρισας – Μουσείο Γ.Ι. Κατσίγρα, αποτελεί από τον Νοέμβριο του 2018 τη 2η μόνιμη συλλογή της Πινακοθήκης.
Πηγή: Ελευθερία