Ιδιαίτερα αποκαλυπτική είναι η συνέντευξη της πρώην ΥΠΕΞ των ΗΠΑ στην εφημερίδα «Το Βήμα» και στον Γιάννη Ζουμπουλάκη. Η Χίλαρι Κλίντον μίλησε για τις δυσκολίες στην πορεία της, την κοινωνική ανισότητα που πάλεψε αλλά και για τον Ντόναλντ Τραμπ.
Οποιο και αν είναι το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών αυτό το φθινόπωρο, νομίζετε ότι η Αμερική μπορεί να ξαναχτίσει γέφυρα ενότητας απέναντι στον διαχωρισμό που υπάρχει στους πολίτες της; Μπορεί να ξαναγίνει ένα σώμα;
«Νομίζω ότι αυτό μπορεί να γίνει μόνον αν καταφέρουμε να εκλέξουμε Δημοκρατικό πρόεδρο που θα σταματήσει την “αιμορραγία” γιατί πολύ κακό έχει γίνει τόσο στο εσωτερικό της Αμερικής όσο και στις θέσεις που αυτή τη στιγμή πρεσβεύουμε στο εξωτερικό. Αργότερα νομίζω ότι θα μπορέσουμε να αρχίσουμε την επιδιόρθωση των όσων κληρονομήσαμε. Πάντως με ανησυχεί πραγματικά το μέλλον αυτής της χώρας αν δεν βγει Δημοκρατικός πρόεδρος.
Την ίδια απάντηση θα μπορούσαμε να ακούσουμε και για το μέλλον πολλών κρατών της Ευρώπης…
«Ασφαλώς. Η απεριόριστη εξουσία είναι κακό πράγμα. Και δεν με ενδιαφέρει πού βρίσκεται η εξουσία, ή από πού προέρχεται, ή πού ανήκει – στην Ακρα Δεξιά ή στην Ακρα Αριστερά. Είναι κακό. Υπονομεύει την ελευθερία. Υπονομεύει την ελευθερία του Τύπου, την ελευθερία της σκέψης, καταστρέφει θεσμούς και αξίες. Αυτό αντιμετωπίζει η Αμερική σήμερα. Επομένως, μπορώ μόνο να ελπίζω ότι οποιοσδήποτε προταθεί τελικά από το Κόμμα των Δημοκρατικών θα κερδίσει τις εκλογές. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι δεν έχω τη δική μου εμπειρία. Κάνω τις δικές μου επιλογές βασισμένη σε αυτό που συνέβη σε μένα στη δική μου καμπάνια».
Τι σας κρατά ξύπνια τη νύχτα και ποια σκέψη σάς κοιμίζει;
«Σκέφτομαι τα εγγόνια μου για να κοιμηθώ γιατί μου προσφέρουν γαλήνη και χαρά. Ανησυχώ για πολλά, όχι με κάποια ιεραρχία. Με ανησυχεί η κλιματική αλλαγή και μας πλησιάζει όλο και περισσότερο επηρεάζοντας τη ζωή μας. Με ανησυχεί η εξάπλωση των πυρηνικών όπλων, ειδικά όταν ο Τραμπ αποσύρθηκε από τη συμφωνία του Ιράν, και αυτό σημαίνει μια αλυσιδωτή αντίδραση από αραβικά κράτη που θα θέλουν πυρηνικά όπλα Με ανησυχεί η εξάπλωση των νόσων χωρίς επαρκές σύστημα υγείας σε όλον τον κόσμο. Ο κορωνοϊός είναι μόνον η αρχή, φαινόμενα σαν αυτό θα τα ξαναδούμε γιατί συνδέονται με την κλιματική αλλαγή και τη μετακίνηση των ανθρώπων. Οι άνθρωποι ταξιδεύουν και μεταφέρουν επιδημίες. Τόσο απλά Αλλά πέρα από καθετί, με ανησυχεί το μέλλον της δημοκρατίας, η βιωσιμότητά της. Ο κόσμος έχει απογοητευτεί από τη δημοκρατία, έχει αποθαρρυνθεί από αυτήν, την έχει βαρεθεί, δεν την αποδέχεται. Και αν οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν τη δυνατότητα να υπερασπιστούν τη δημοκρατία, τότε ανησυχώ πραγματικά για το τι μπορεί να γίνει σε άλλα μέρη του κόσμου».
Η γυναίκα στην κοινωνία και την πολιτική
Θυμάστε σε ποια φάση της ζωής σας νιώσατε πραγματικά δυσάρεστα για τα θέματα ανισότητας;
«Γεννήθηκα στο Σικάγο (26 Οκτωβρίου 1947), αλλά η οικογένεια μου μεταφέρθηκε στα προάστια της πόλης όταν ήμουν περίπου τεσσάρων. Ηταν ένα προάστιο “κατάλευκο”, όλοι οι κάτοικοι ήταν περίπου… ίδιοι. Οι πατεράδες μας ήταν βετεράνοι του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι μητέρες μας νοικοκυρές που έμεναν σπίτι, δημόσια σχολεία, δημόσια πάρκα, τα γνωστά. Δάσκαλός μου ήταν ένας επίτροπος, αναφέρεται στο ντοκιμαντέρ, του οποίου ρόλος ήταν να διευρύνει το πνεύμα και τους ορίζοντες μας. Αυτός ήταν που μου προσκόμισε πληροφορίες για το κίνημα των κοινωνικών δικαιωμάτων στη χώρα μου, για τον πόλεμο, για την ανισότητα, για τον ρατσισμό. Ημουν 13-14».
Πώς είναι για μια γυναίκα να μεγαλώνει σε μια εποχή που όλοι περιμένουν από αυτήν να κρύβει τα συναισθήματά της και αργότερα, όταν η ίδια βρεθεί στον πυρήνα των γεγονότων, να γίνεται το ακριβώς αντίθετο;
«Οταν έδινα εξετάσεις για το Χάρβαρντ, τόσο εγώ όσο και όλες οι κοπέλες τις ηλικίας μου ξέραμε ότι έπρεπε να δουλέψουμε πάρα πολύ σκληρά και να ξεπεράσουμε τους άντρες και ότι οποιαδήποτε απόσπαση από αυτή την αποστολή θα φαινόταν ως ένδειξη αδυναμίας. Επομένως μπορεί να φανταστεί κανείς πώς ένιωθα εγώ και μια χούφτα κορίτσια ενώ βρισκόμασταν για τις εξετάσεις στο Χάρβαρντ ανάμεσα σε ένα πλήθος άντρων, οι περισσότεροι εκ των οποίων μας χλεύαζαν. Μου είχε πει κάποιος ότι αν περάσω το τεστ και μπω στο Χάρβαρντ θα πάει στο Βιετνάμ και θα σκοτωθεί. “Πώς τολμάς και βρίσκεσαι εδώ;” με ρώτησε. Προφανώς ήθελαν να μας εκνευρίσουν για να χάσουμε τις εξετάσεις, άρα έπρεπε να βάλουμε τα συναισθήματά μας στην άκρη και να παλέψουμε. Σήμερα είναι περισσότερο αποδεκτό για τις γυναίκες να δείχνουν τα ίδια συναισθήματα με τους άντρες, αλλά και πάλι πρέπει να είσαι πολύ προσεκτική για το τίμημα που θα πρέπει να πληρώσεις για αυτό. Ιδιαίτερα όταν βρίσκεσαι στην πολιτική».
Στην πολιτική ο ανταγωνισμός των γυναικών με τους άντρες εξακολουθεί να είναι ο ίδιος;
«Ως πολιτικός έχω δώσει εκατοντάδες λόγους και έχω βρεθεί σε πάνελ με εκατοντάδες άντρες. Οι άντρες, πολύ απλά, έχουν μεγαλύτερο εύρος. Μπορείς να φωνάξεις, να υψώσεις το δάχτυλό σου, να τσιρίξεις, να δείξεις αυτό που είσαι. Είσαι παθιασμένη και ενθουσιασμένη και δυναμική. Και πως μεταφράζονται αυτά; Ως οργή, θυμός, αγανάκτηση. Γυναίκα σε υστερία. Νομίζω ότι η ταινία που φτιάξαμε ανοίγει έναν διάλογο πάνω σε από το ζήτημα. Στις προηγούμενες εκλογές ήμουν η μόνη γυναίκα που πήγαινε για την προεδρία. Στις τωρινές ξεκίνησαν έξι γυναίκες και τώρα είναι δύο. Είναι γυναίκες με διαφορετικά στυλ, διαφορετικές προσεγγίσεις στα πράγματα. Αλλά εξαιτίας του φύλου τους έχουν την ίδια αντιμετώπιση στην κριτική που τους ασκείται. Οι γυναίκες έχουμε δρόμο μπροστά μας. Ωστόσο, και αυτό το έχω μελετήσει, είναι πολύ πιο εύκολο για μια γυναίκα να εξελιχθεί στην πολιτική σε ένα κοινοβουλευτικό σύστημα από ό,τι σε οποιοδήποτε άλλο».
Πιστεύετε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι έτοιμες να κυβερνηθούν από γυναίκα;
«Ω, το ελπίζω! Το ελπίζω! Νομίζω άτι ο καιρός είχε ήδη φτάσει όταν ήμουν εγώ υποψήφια. Στην τελική, είχα περισσότερες ψήφους από κάθε άλλον ως τότε, εκτός από μία φορά που ο Μπαράκ Ομπάμα πήρε περισσότερες. Εγώ πήρα περισσότερες ψήφους από τον σύζυγό μου, περισσότερες από τον Τζορτζ Μπους, τον Ρόναλντ Ρίγκαν, περισσότερες – προφανώς – από τον Ντόναλντ Τραμπ. Δεν μπόρεσα όμως να κερδίσω τις εκλογές εξαιτίας ενός εκλογικού συστήματος το οποίο, δυστυχώς οι Δημοκρατικοί θα πρέπει να αντιμετωπίσουν ξανά. Αυτή τη στιγμή πάντως δεν με ενδιαφέρει ποιος θα πάρει την υποψηφιότητα στους Δημοκρατικούς. Άντρας, γυναίκα, αρεστός σε μένα ή μη. Το μόνο που με ενδιαφέρει είναι να ηττηθεί ο Τραμπ. Θα ήθελα πολύ να είναι γυναίκα, ένα μεγάλο επίτευγμα, αλλά δεν μπορώ να προβλέψω το ποιος θα κερδίσει τελικά την υποψηφιότητα των Δημοκρατικών.
Πώς αντιμετωπίζετε τα σχόλια που ακούτε ή διαβάζετε για εσάς; Τα βρίσκετε διασκεδαστικά; Ενοχλητικά;
«Πολύ καλή ερώτηση. Μερικά είναι τόσο γελοία που με κάνουν να νιώθω σαν να βρίσκομαι σε θεατρικό έργα του Ευγένιου Ιονέσκο. Από την άλλη πλευρά, μερικά μπορούν πραγματικά να σου προκαλέσουν προβλήματα. Και το ερώτημα είναι γιατί κάποιοι άνθρωποι, αρκετοί άνθρωποι, έχουν σπαταλήσει τη ζωή τους προσπαθώντας να με γονατίσουν. Σε κάποιους δεν αρέσω όμως είμαι εντάξει με αυτό. Δεν είναι απαραίτητο να αρέσουμε σε όλους. Πολλοί όμως το κάνουν για αυτά που υπερασπίζομαι και για αυτά για τα οποία έχω δώσει μάχες. Οταν πολεμούσα για ένα πανεθνικό σύστημα υγείας, το οποίο άλλοι εδώ θεωρείτε δεδομένο αλλά στην Αμερική δεν ξέρουμε πως να το διαχειριστούμε, είχα ένα σχέδιο που πίστευα ότι πραγματικά θα λειτουργήσει. Οι άνθρωποι που δεν το ήθελαν δεν μπορούσαν να το δαιμονοποιήσουν. Επομένως δαιμονοποίησαν εμένα. Και με έκαψαν. Επίσης, με την ευκαιρία αυτής της ερώτησης, να πω ότι ο Βλαντίμιρ Πούτιν δεν παρεξήγησε τίποτε από αυτά που είπα. Αντιθέτως τα κατάλαβε όλα πολύ καλά. Κατάλαβε τι υπερασπιζόμουν και σε τι ήμουν αντίθετη. Γι’ αυτό ήθελε να νικηθώ και συνέβαλε στην ήττα μου. Τώρα βρίσκεται ξανά μέσα στο εκλογικό μας σύστημα προσπαθώντας και πάλι να βοηθήσει τον Ντόναλντ Τραμπ. Γιατί ο Τραμπ είναι το ωραιότερο όνειρο του Πούτιν. Ποιος δεν θα ήθελε έναν Αμερικανό πρόεδρο να του κάνει τόσο εύκολα τα χατίρια; Επομένως, για να επανέλθω στην ερώτησή σας, προσπαθώ να μη στενοχωριέμαι πολύ – που προφανώς στενοχωριέμαι».
Ωστόσο, η επίθεση εναντίον σας δεν άρχισε με τα κοινωνικά δίκτυα, αλλά πολύ πιο πριν, σωστά;
«Βεβαίως. Από την εποχή που ο σύζυγός μου, για πρώτη φορά, κατέβηκε στις προεδρικές εκλογές. Ως τότε ζούσα μια φυσιολογική ζωή, ήμουν δραστήρια σε διάφορα θέματα, ακτιβίστρια. Δεν ήμουν το θέμα μιας τυμπανοκρουσίας αρνητισμού. Οταν όμως ο Μπιλ μπήκε στον χορό, οι Ρεπουμπλικανοί πίστευαν ότι δεν πρόκειται ποτέ ξανά να χάσουν τις εκλογές. Σοκαρίστηκαν όταν ο Μπιλ κέρδισε. Ετσι ξεκίνησε μια τρομερή εκστρατεία από οικονομικά, θρησκευτικά και άλλα τραστ για να ισχυροποιηθεί το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα. Ο Μπιλ επρόκειτο να γίνει ο στόχος μιας οργανωμένης και καθόλου αυθόρμητης επίθεσης. Οταν περιόδευσα στη χώρα μου φωνάζοντας για την ανάγκη πανεθνικού συστήματος υγείας, η δεξιά πλευρά, μέσω φωνών όπως του Ρας Λίμπο στο ραδιόφωνο, έκανε έκκληση στους ακροατές να κατεβούν σε διαμαρτυρία εναντίον μου. Ηταν μια οργανωμένη επίθεση. Οταν έφυγα από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ για να κατεβώ στις προεδρικές εκλογές, βρισκόμουν στο peak της δημοτικότητάς μου με 69% αποδοχής του λαού. Και τότε άρχισαν να βγαίνουν τα σκάνδαλα με τα email, με την Μπενγκάζι, με τη WikiLeaks και διάφορα τέτοια. Στο ντοκιμαντέρ ένας Ρεπουμπλικανός το λέει: “Κοίτα πώς τσακίσαμε τη δημοτικότητά της”. Επηρέασαν την εξέλιξή μου διότι πραγματικά νικούσα. Ολο αυτά ενεργοποιείται από το πώς με εξελάμβαναν ως απειλή στην εξουσία τους. Η εξουσία δεν υποκύπτει ποτέ χωρίς πρώτα να δώσει μάχη και ήμουν έτοιμη να τοι»ς πολεμήσω. Αν με κάτι γελώ σήμερα είναι που ακούω επιχειρήματα από πολιτικούς για το πώς μάχονται κατά των τραστ. Τα έχω κάνει αυτά εδώ και δεκαετίες και επί δεκαετίες με καταδίωκαν. Φαρμακευτικές εταιρείες, ασφαλιστικές εταιρείες, εταιρείες πετρελαίου. Ημουν στο μέτωπο αυτών των μαχών και προσπάθησα να τους νικήσω χωρίς να το κάνω θέμα ουρλιάζοντας. Αλλά ξέρουν πολύ καλά τι κάνουν και ο Τραμπ είναι το όχημά τους. Γιατί ο Τραμπ δεν πιστεύει σε τίποτε. Αυτό πρέπει να καταλάβετε για αυτόν. Δεν πιστεύει σε τίποτε πέρα από την προσωπική του εξουσία. Θέλει εξουσία και έχει πάρει κάποιες πολύ στρατηγικές αποφάσεις από την πρώτη στιγμή που κατέβηκε στις εκλογές: κατά των μεταναστών και των προσφύγων, πλάνες υποσχέσεις τύπου τείχος στο Μεξικό – το οποίο μάλιστα θα πλήρωνε το Μεξικό -, υποσχέσεις για το καλύτερο υγειονομικό σύστημα και τελικά πήρε αυτά που ήδη είχαμε. Οι εκλογές που έρχονται θα δείξουν αν οι άνθρωποι που τον ψήφισαν έχουν ή όχι καταλάβει ότι δεν παρέδωσε απολύτως τίποτε».
Σε συνεργασία με tomanifesto.gr