Το Σάββατο 25 Ιανουαρίου και ώρα 19:30 στη Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας-Μουσείο Γ.Ι. Κατσίγρα στο πλαίσιο της έκθεσης «Γόρδιοι Δεσμοί» και με αφορμή το έργο «Χειρόγραφα σε χαρτί (Βεβαιώσεις νομιμοφροσύνης των εικονιζόμενων προκειμένω να προσληφθούν για εργασία, τη δεκαετία του ΄50), θα πραγματοποιηθεί η παρουσίαση του βραβευμένου από την Ακαδημία Αθηνών για το έτος 2019 βιβλίου με τίτλο: «ΑNΕΠΙΘΥΜΗΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ Οι φάκελοι κοινωνικών φρονημάτων στον 20ό αι. και η καταστροφή τους».
Το βιβλίο κυκλοφορεί στην ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ των εκδόσεων ΘΕΜΕΛΙΟ.
Το κεντρικό ερώτημα του βιβλίου είναι: «ποιοι είναι οι λόγοι που οδήγησαν στη συγκεκριμένη εξαίρεση -έναντι των άλλων χωρών- της καύσης των φακέλων, σε σχέση με τη διεθνή εμπειρία;». Δεν γράφτηκε για να θρηνήσει το καμένο περιεχόμενο των φακέλων• θα ήταν μάταιο, καθώς οι στάχτες δεν ξαναγίνονται έγγραφα. Παρότι μιλάει για τους φακέλους, δεν είναι μια αναλυτική ιστορία τους. Είναι μια ιστορία των όσων γέννησαν οι φάκελοι, όλων εκείνων που οδήγησαν στην ανοχή ή και στην επιδοκιμασία της ελληνικής κοινωνίας έναντι της καταστροφής. Είναι μια προσπάθεια κατανόησης της καύσης τους ως ορόσημο της ολοκλήρωσης ενός πρώτου κύκλου διαχείρισης του πολλαπλά τραυματικού και διχαστικού μεταπολεμικού και μετεμφυλιακού παρελθόντος.
Το βιβλίο επιχειρεί να κατανοήσει την καύση μέσα από δύο διαδρομές. Μελετώντας καταρχάς την ιστορική διαδρομή των φακέλων, τη μεσοπολεμική συγκρότηση και την κυριαρχία τους έως το τέλος της χούντας, μέσα από μια σειρά από παραδείγματα με χαρακτηριστικότερο εκείνο του φακέλου του Λεωνίδα Κύρκου. Κατά δεύτερο λόγο, μελετώντας τη δημόσια συζήτηση που προκάλεσε η αναγγελία της καταστροφής τους το 1989: τις αντιδράσεις πολιτικών, ιστορικών και αγωνιστών της δεκαετίας του ’40, αντιδράσεις συνδεδεμένες με τους φόβους και τις νοοτροπίες που καλλιέργησαν στην ελληνική κοινωνία οι φάκελοι.
Εάν το παρόν αποικίζει το παρελθόν ξαναδιαβάζοντάς το με βάση το σήμερα, την ίδια ώρα το δεύτερο εκβάλλει στο παρόν μέσα από νοοτροπίες, φόβους, υλικές και άυλες κληρονομιές. Τριάντα χρόνια πριν, μέσα στον καπνό των καμένων φακέλων από την υψικάμινο της Χαλυβουργικής έσμιξαν φόβοι, τραυματικές μνήμες, κουτσουρεμένες ζωές, μαζί με ελπίδες και νέους ορίζοντες προσδοκιών που γεννούσε το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Γι’ αυτά θέλει να μιλήσει το βιβλίο, ξαναδιαβάζοντας την ιστορία της μεταπολεμικής κυρίως Ελλάδας, για το αρχείο και τη μνήμη, για ένα τραυματικό παρελθόν, το οποίο, την ώρα της αποδοχής του καταστράφηκε πλέον ως ανεπιθύμητο.
Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης είναι αναπληρωτής καθηγητής της Θεωρίας και Ιστορίας της Ιστοριογραφίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας και Πρόεδρος του Ιστορικού Αρχείου του Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι, επίσης, Γενικός Γραμματέας του Δ.Σ. των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ).
Ομιλητές:
Νίκος Σκεντέρης, πανεπιστημιακός
Γιάννης Μπόλης, Ιστορικός της τέχνης
Γιώργος Τράντας Δημοσιογράφος-Σ. Εκπαίδευσης
και ο συγγραφέας Βαγγέλης Καραμανωλάκης
Παρέμβαση θα κάνουν:
Στέργιος Στάμος, εικαστικός
Γιάννης Διαμαντής, ποινικολόγος
Πριν την παρουσίαση στις 19:00 θα προηγηθεί ανοιχτή ξενάγηση στην έκθεση «Γόρδιοι δεσμοί» από τον επιμελητή Γιάννη Μπόλη και τον εικαστικό Στέργο Στάμο.